در نظام حقوقی ایران، سن بلوغ از دیدگاه شرعی و قانونی اهمیت بسیاری دارد، اما صرفا بلوغ فیزیکی یا شرعی برای برخی از اقدامات حقوقی کافی نمی باشد. به همین دلیل، نهاد «حکم رشد» در قوانین ما پیش بینی شده تا بتوانید در صورت اثبات شایستگی فرد نابالغ (از نظر سنی)، اجازه انجام امور مالی و معاملاتی را به او بدهید. این مقاله به صورت جامع به بررسی مفهوم حکم رشد، تفاوت آن با سن بلوغ، آثار، شرایط و مراحل صدور آن خواهیم پرداخت.
حکم رشد چیست؟
حکم رشد، رایی است که از سوی دادگاه صادر می گردد و بر اساس آن، یک فرد زیر ۱۸ سال (اما بالغ از نظر شرعی) شایسته تشخیص داده می شود تا بتواند مستقلا در امور مالی، قراردادی و حقوقی خود اقدام نماید. این حکم به ویژه برای پسران بین ۱۵ تا ۱۸ سال ودختران بین ۹ تا ۱۸ سال پرکاربرد است و برای زمانی است که بخواهند بدون دخالت ولی یا قیم، تصرفات مالی داشته باشند.
تفاوت سن بلوغ و سن رشد
بلوغ از نظر شرعی، هم زمانی است که فرد از نظر فیزیولوژیکی به سن خاصی رسیده باشد (۹ سال قمری برای دختران و ۱۵ سال قمری برای پسران). در مقابل، رشد یک معیار عقلی و رفتاری است که فرد را از نظر توانایی در تشخیص و مدیریت امور مالی، شایسته بداند. به عبارت ساده تر، سن بلوغ به معنای آمادگی جسمی است، اما سن رشد، توانایی اداره امور مالی را می سنجد.
آثار حقوقی حکم رشد
صدور حکم رشد دارای آثار مهمی در حوزه حقوقی و مدنی است که عبارتند از:
- امکان تصرف در اموال شخصی (فروش، اجاره، رهن و…): فرد می تواند بدون نیاز به اجازه ولی یا قیم، آزادانه درباره دارایی های خود تصمیم بگیرد.
- استقلال در انعقاد قراردادهای مالی: امکان امضای قراردادهای تجاری یا مدنی مانند خرید و فروش یا اجاره را به صورت مستقل خواهد داشت.
- توانایی دفاع حقوقی مستقل در محاکم: شخص می تواند شخصا از حقوق خود در دادگاه ها دفاع کند و نیازی به نماینده قانونی نخواهد داشت.
- خارج شدن از قیمومت یا ولایت پدرانه در امور مالی: دیگر تحت مدیریت یا نظارت مالی قیم یا ولی نخواهد بود و اداره اموالش به طور کامل در اختیار خودش قرار می گیرد.
این حکم به خصوص در مواردی نظیر دریافت ارث، مشارکت در امور تجاری یا املاک خانوادگی اهمیت پیدا می کند. بهره مندی از راهنمایی وکیل دادگستری شیراز می تواند در این زمینه بسیار مؤثر واقع شود.
مطالعه بیشتر: ملاقات فرزند بعد از طلاق
شرایط لازم برای صدور حکم رشد
برای اینکه دادگاه بتواند حکم رشد صادر نماید، شرایطی باید داشته باشد که عبارتند از:
- فرد متقاضی باید به سن بلوغ شرعی رسیده باشد.
- اهلیت قانونی نداشته باشد (یعنی هنوز به سن ۱۸ نرسیده باشد).
- فرد باید درخواست رسمی برای دریافت حکم رشد ثبت نماید.
- دادگاه باید اطمینان حاصل کند که فرد توانایی درک و تشخیص مسائل مالی را دارد.
برای مطالعه: وکالت تام الاختیار
مراحل قانونی صدور حکم رشد
تنظیم دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می گیرد که مراحلی را دارد و به شرح زیر می باشد:
- ارجاع دادخواست به دادگاه خانواده محل اقامت فرد
- بررسی صلاحیت مالی و رفتاری از سوی قاضی
- استماع اظهارات ولی یا قیم (در صورت وجود)
- صدور حکم نهایی در صورت تایید رشد فرد
در این مرحله، مشاوره با بهترین وکیل حقوقی در شیراز می تواند فرآیند را تسهیل نماید و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری نماید.
مدارک و مستندات مورد نیاز برای صدور حکم رشد
- برای صدور حکم رشد، ارائه مدارک زیر الزامی می باشد:
- شناسنامه و کارت ملی متقاضی
- مدارک دال بر بلوغ شرعی (مانند سن)
- دلایل و مستنداتی مبنی بر رشد (اسناد مالی، سابقه کار، گواهی مهارت و…)
- در صورت وجود قیم یا ولی، مدارک شناسایی آنان نیز باید ضمیمه شود.
سوالات رایج قاضی هنگام صدور حکم رشد
در جلسه رسیدگی، قاضی برای احراز رشد متقاضی ممکن است سوالاتی را از شما بپرسد که عبارتند از:
- آیا در گذشته اقدام به معاملات کرده اید؟
- درآمد ماهیانه شما چقدر است و از چه منبعی تامین می شود؟
- تجربه ای در زمینه خرید و فروش یا سرمایه گذاری دارید؟
- در صورت داشتن پول زیاد، چه استفاده ای از آن می کنید؟
هدف از این سوالات، سنجش میزان درک و قدرت تصمیم گیری مالی فرد می باشد.
بیشتر بخوانید: دادخواست ابطال قرارداد
ابطال حکم رشد
در برخی موارد نادر، ممکن است مشخص شود که حکم رشد بر اساس اطلاعات ناقص یا خلاف واقع صادر گردیده است. در چنین شرایطی، ولی یا دادستان می توانند درخواست ابطال حکم رشد را به دادگاه ارائه دهند. ابطال این حکم معمولا نیازمند ارائه دلایل موجه و اثبات نداشتن اهلیت مالی یا فریب دادگاه در زمان صدور حکم می باشد.
مدت زمان صدور حکم رشد
معمولا مدت زمان صدور حکم رشد بسته به شلوغی دادگاه و کامل بودن مدارک، بین ۲۰ تا ۴۵ روز کاری زمان می برد. چنانچه پرونده ای نیاز به کارشناسی خاص یا بررسی بیشتر داشته باشد، این مدت ممکن است بیشتر شود. برای تسریع در روند رسیدگی، بهره گیری از مشورت های بهترین وکیل شیراز که با رویه های دادگاه آشناست، بسیار مؤثر است.
برای مطالعه: مسئولیت بدهی شرکت سهامی خاص
نتیجه گیری
حکم رشد در واقع مجوزی قانونی برای تصرف در امور مالی و انجام معاملات توسط افراد زیر ۱۸ سال می باشد که از نظر دادگاه شایسته تشخیص داده شود. تفاوت آن با سن بلوغ، آثار گسترده در اموال، و الزامات دقیق قانونی، اهمیت این حکم را در نظام حقوقی ایران دو چندان کرده است. اگر فرزند شما به سنی رسیده که نیاز به استقلال مالی دارد و قصد انجام اموری مانند مدیریت ارث، خرید و فروش یا افتتاح حساب بانکی مستقل برای او را دارید، می توانید با درخواست حکم رشد و مشورت با سجاد محمدی وکیل متخصص در امور حقوقی و خانواده، آینده مالی و حقوقی فرزندتان را تضمین کنید.
