عفو یا بخشش اصطلاحی است که شامل زندانیانی میشود؛ که متحمل مجازاتی طاقت‌فرسا برای مدت زمان طولانی شده‌اند. و از هرگونه حقوق چون آزادی و حق دیدار والدین محروم شده‌اند. اما در همیشه روی یک پاشنه نمی‌چرخد و در قانون هم نرمش‌‌هایی وجود دارد که شامل حال افراد میشود. فرصت‌هایی اعم از بخشنامه جدید عفو زندانیان، آزادی مشروط و مرخصی را برای این اشخاص در نظر گرفته است.
اما ممکن است برای شما سوال پیش بیاید چه جرائمی شامل عفو می‌شوند؟ در این مقاله از بهترین وکیل شیراز قصد داریم شما را با این جرایم و سوالات مهم در ایم زمینه آشنا کنیم. پس تا انتهای با ماه همراه شوید.
شرایط عفو زندانیان در بخشنامه جدید
همانطور که می‌دانید قانون و مجازات برای همه افراد یکسان است. و اینکه برخی افراد با جرم یکسان شامل عفو می‌شوند چگونه امکان پذیر است؟ در واقع بهره‌مندی از شرایطی چون عفو مستلزم داشتن شرایطی است که برای همه زندانیان یکسان نیست.
در واقع، عفو یک زندانی در قانون ما به دو روش صورت می‌گیرد. یکی بر اساس عفو عمومی و دیگری بر حسب عفو خصوصی است. به بیانی بهتر یک زندانی به این خاطر که بتواند از امکان عفو و آزادی بهره‌مند شود، بایستی یا دارای شرایط عفو عمومی باشد و یا شرایط عفو خصوصی را داشته باشد. ولی مقصود از عفو عمومی و خصوصی چیست؟ و شرایط هر کدام چه خواهد بود؟ و به طور کلی چه جرائمی شامل عفو می شود؟ در ادامه به توضیح شرایط این دو عفو خواهیم پرداخت.
عفو عمومی و شرایط اعطای آن
عفو عمومی همانطور که از نامش پیداست به صورت کلی متعلق به دسته‌ای از زندانیان است که مرتکب جرم به خصوصی شده‌اند. به بیانی دیگر، این گونه عفو، برای جرمی خاص است و محکومین مرتکب به آن جرم، بخشیده می‌شوند. برای مثال؛ بعد از انقلاب در سال ۵۷، لایحه‌ای قانونی تصویب شد و بر اساس آن زندانیان سیاسی که به جرم اقدام علیه رژیم طاغوت و اهانت به شاه و… در زندان بودند؛ آزاد شدند. با این حال باید بگوییم این عفو تنها مختص زندانیان سیاسی نیست اما اغلب هنگام وقوع بحران‌های سیاسی مثل انقلاب و… اعطا میشود.
طبق ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی، شرایط و نحوه اعطای عفو عمومی به شرح زیر است؛
- اعطای این عفو بر اساس قانون است. از این رو به پیشنهاد قوه قضاییه توسط قوه مقننه و از طریق رهبر اعطاء خواهد شد. بنابراین مستلزم به تصویب رسیدن قانون است تا زندانیان مشمول عفو عمومی شوند.
- این عفو تنها در جرایم تعزیری اعطاء میشود. (جرایم تعزیری جرایمی بوده که مجازات آن‌ها از طریق حکومت مشخص میشود و نه شرع و اسلام) برای مثال در جرایمی همچون کلاهبرداری، سرقت تعزیری، جرایم مواد مخدر، امکان اعطای عفو وجود دارد. ولی دربارۀ جرایمی همچون زنا، شراب خواری و… عفو عمومی اعطا نمی‌شود.
- به حکم قانون عفو عمومی اعمال میشود و دادرسی و یا اجرای حکم، موقوف و آثار تبعی و تکمیلی حکم قطعی نیز از بین می‌رود. همچنین آثار محکومیت جزائی هم منتفی میشود.
- عفو عمومی در پرداخت دیه و جبران خسارت زیان دیده تأثیری نخواهد داشت.
عفو خصوصی و شرایط اعطای آن
عفو موردی یعنی چه؟ برعکس عفو عمومی به شکل موردی و به زندانیانی که شرایط ویژه‌ای دارند و اصولا طی مناسبت‌های به خصوصی از جمله دهه فجر، عید نوروز، 22 بهمن، عید قربان، میلاد ائمه و پیامبر و.. توسط مقام رهبری به پیشنهاد رئیس قوه قضاییه اعطا میشود.
شرایط و نحوه اعطای عفو خصوصی نیز به شرح زیر است؛
ابتدا زندانی و یا خانواده‌اش یا قاضی، تقاضای عفو را به رئیس زندان محل گذران حکم، تسلیم می‌کنند. سپس این تقاضا اول در هیئت‌هایی که متشکل از رئیس دادگستری، قاضی تحقیق زندان و رئیس زندان بررسی میشود و بعد گزارش کاملی از وضع زندانی از اداره اطلاعات ستاد مبارزه با مواد مخدر و… گرفته میشود.
بعد از انجام بررسی‌های لازم در کمسیون عفو، رئیس کمسیون لیست اسامی زندانیان مستحق عفو را به رئیس قوه قضائیه تسلیم می‌کند و رئیس قوه قضائیه هم حداقل 15۱۵ روز پیش از یکی از مناسبت‌های عفو به مقام رهبری پیشنهاد می‌کند. در صورتی که مقام رهبری موافقت کند، این عفو به زندانیان اعطاء میشود. ولی عفو موردی شامل چه کسانی میشود؟ و کدام زندانیان قادرند از آن بهره ببرند؟
- این عفو تنها شامل زندانیان مرتکب جرایم تعزیری و بازدارنده است. بنابراین مجازات‌های قصاص و دیه به دلیل حق‌الناس بودنشان به طور کلی از شمول عفو مستثنی خواهند بود.
- زندانیان محکوم به مجازات‌های حدی از جمله زنا، لواط، شراب خواری و … هم تنها در موارد ویژه و به شرط توبه و اینکه جرم با اقرار متهم اثبات شود امکان دارد مشمول عفو قرار گیرند.
- متهم باید قسمتی از مجازات را متحمل شود که بر اساس آیین نامه عفو و بخشودگی میزان آن برای هر مجازاتی مشخص گردیده است.
- زندانی درخواست کننده عفو نباید مرتکب جرایمی اعم از سرقت مسلحانه، قاچاق حرفه‌ای، محاربه، جرایم جاسوسی، اختلاس، قاچاق سلاح و مهمات، آدم‌ربایی و ارتشا و نیز جرایم مستوجب حد شرعی اعدام و سنگسار (مانند زنای محصنه، زنای به عنف و لواط) به شرط اینکه جرم با شهادت شهود اثبات شده باشد.
عفو رهبری شامل چه کسانی میشود؟
در این موضوع که چه جرائمی شامل عفو می شود؟ عفو رهبری نیز بسیار اهمیت دارد. برای این که کسی شامل دریافت عفو رهبری شود باید دارای شرایطی باشد، بنابراین اشخاصی که مشمول دریافت این عفو هستند، به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند که به شرح زیر است؛
دسته اول
- عدم ارتکاب قتل و جرح عمدی
- عدم ارتکاب جاسوسی به نفع اجانب
- عدم عضویت و وابستگی در گروه های معاند و برانداز
- عدم ارتباط مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی
- اظهار ندامت و تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم امنیتی مشابه
- عدم ارتکاب تخریب و احراق عمده تاسیسات دولتی، نظامی و عمومی
- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی یا حسب مورد اعلام رضایت آنان یا جبران ضرر و زیان
- عدم مباشرت، مشارکت و معاونت در ارتکاب جرائم مستوجب مجازات محاربه، افساد فی الارض و بغی
- نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت موثر کیفری (هر شخصی که بیش از ۲ سابقه موثر کیفری داشته باشد از شمولیت این عفو خارج می شود)
دسته دوم
- عدم وجود بیش از دو فقره سابقه محکومیت موثر کیفری
- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی و یا جلب رضایت آنان و جبران ضرر و زیان آن تا آخر سال
- عدم ارتکاب جرم جدید مستوجب مجازات درجه یک تا پنج در زمان محکومیت، اجرای حکم و یا در زمان مرخصی
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم شما را با اینکه چه جرائمی شامل عفو می شوند؟ آما کنیم. اعطای عفو یا آزادی مشروط یا حبس نیازمند احراز حسن اخلاق و شرایطی است که آیین‌نامه مشخص می‌کند که موارد آن در آیین‌نامه یا در قانون، درباره آزادی مشروط آمده است. کسی که در زندان مرتکب جرمی نشده حسن اخلاق داشته همه در عفو او از دعاوی کیفری تاثیر‌گذار است.
در تخفیف و تبدیل مجازات به صراحت آمده است که برای اعطای عفو با استفاده از سوابق، وضعیت اجتماعی، فرهنگی و وضعیت رفتار فرد در طول مدت مجازات مد نظر قرار می‌گیرد. با اینحالکمک گرفتن از وکیلی که بتواند راهنمایی‌های لازم را در این زمینه داشته باشد؛ تاثیر بسزایی دارد.
