حضانت یعنی چه؟ حضانت کلمه‌ای عربی و در لغت به معنای پروردن است و در اصطلاح عبارت است از نگهداری مادی و معنوی طفل توسط کسانی که قانون مقرر داشته‌است. در واقع در شرایط جدا شدن پدر و مادر به هر علتی، وظیفه ی نگهداری از فرزند بر عهده یکی از والدین یا هر دوی آن ها و البته تحت شرایط خاص و معین خواهد بود. این شرایط در دادگاه و با رای قاضی تعیین می شود. در وب سایت بهترین وکیل شیراز، هر آنچه که در مورد حضانت باید بدانید را خواهید خواند.
حضانت چیست؟ انواع حضانت
همانطور که گفته شد، حضانت به معنی برعهده داشتن وظیفه ی نگهداری فرزند می باشد. در قانون مدنی کشور، حضانت فرزند به دو نوع حضانت قهری و حضانت عرفی تقسیم بندی می‌شود.
در حضانت قهری، حضانت فرزند به طور خود به خود و بدون نیاز به حکم دادگاه به یکی از والدین تعلق می‌گیرد.
طبق ماده 1178 قانون مدنی حضانت طفل تا سن هفت سالگی با مادر و بعد از آن با پدر می باشد. البته در این مورد نیز، مصلحت عالیه فرزند ملاک اصلی می باشد و در صورت اثبات عدم صلاحیت مادر یا پدر برای حضانت، دادگاه می‌تواند حضانت را از آنها سلب نماید و به ابوین یا به اشخاصی که طبق ماده 1180 قانون مدنی برای حضانت مُقدم هستند، منتقل نماید.
اما در حضانت عرفی حضانت فرزند با توافق پدر و مادر و یا با حکم دادگاه به یکی از آنها واگذار می‌شود.
در مواردی که پدر و مادر به طور مسالمت‌آمیز از یکدیگر جدا شوند، می‌توانند با توافق یکدیگر در مورد حضانت فرزند تصمیم‌گیری نمایند. در برخی موارد هم ممکن است دادگاه با توجه به مصلحت عالیه فرزند، حضانت را به یکی از والدین که حضانت قهری او به پایان رسیده باشد، واگذار کند.
در قانون علاوه بر حضانت قهری و عرفی، انواع دیگری از حضانت نیز وجود دارد که عبارتند از:
- حضانت موقت: به حضانتی گفته می شود که نگهداری فرزند به طور موقت و برای مدت مشخصی به یکی از اشخاص واجد شرایط واگذار می‌گردد.
- حضانت مشترک: در حضانت مشترک، هر دو والدین به طور مشترک در نگهداری و تربیت فرزند سهیم هستند.
- حضانت انتقالی: به حضانتی گفته می شود که که در آن، حضانت فرزند از یکی از والدین به دیگری منتقل می‌شود.
البته در همه موارد، مصلحت عالیه فرزند ملاک اصلی در تعیین نوع حضانت می باشد. دادگاه صلاحیت این را دارد که در هر زمانی که لازم باشد، در مورد نوع حضانت فرزند تجدید نظر نماید.
شرایط کلی اخذ حضانت فرزند
حضانت به معنای نگهداری و مراقبت از فرزند است که حق و تکلیف شرعی و قانونی پدر و مادر می‌باشد. اما معیارهایی مانند قابلیت مراقبت و تربیت والدین، روابط والدین با فرزند و سلامت روانی و فیزیکی فرزند و نظرات فرزند،در تعیین حضانت فرزند حائز اهمیت می باشد. همچنین، ممکن است دادگاه شواهد و اطلاعات مربوط به هر یک از والدین را مورد بررسی قرار دهد تا تصمیم‌گیری صحیح و عادلانه انجام گیرد. به همین علت حتما به یک وکیل حضانت فرزند مراجعه کنید تا در این روند دچار درگیری نشوید. شرایط کلی حضانت فرزند به دو دسته شرایط عمومی و شرایط اختصاصی تقسیم بندی می‌شود:
1- شرایط عمومی:
- مسلمان بودن: طبق ماده 1179 قانون مدنی، حضانت فرزند مسلمان به غیرمسلمان واگذار نمی‌شود مگر در مواردی که قانون خلاف آن را مقرر کرده باشد.
- عاقل و رشید بودن: طبق ماده 1178 قانون مدنی، هرگاه یکی از والدینی که حضانت فرزند به او واگذار شده بود، مجنون شود، حضانت از او سلب و به دیگری منتقل می‌شود.
- توانایی مالی: فرد متقاضی حضانت باید توانایی مالی کافی برای نگهداری و تربیت فرزند را داشته باشد.
- صلاحیت اخلاقی و روانی: فرد متقاضی حضانت باید از نظر اخلاقی و روانی سلامت کامل داشته باشد.
- عدم سوء پیشینه: فرد متقاضی حضانت نباید سوء پیشینه‌ای مربوط به جرایم علیه اطفال داشته باشد.
پیشنهاد مطالعه:” مراحل و شرایط طلاق از طرف زوجه + مهریه در طلاق از طرف زن “
2- شرایط اختصاصی:
- سن: حضانت فرزند تا سن 7 سالگی با مادر و بعد از آن با پدر می باشد.
- جنسیت: از سن 7 تا 9 سالگی حضانت دختر با پدر و حضانت پسر با مادر می باشد، مگر آنکه دادگاه تشخیص دهد که حضانت با مادر به صلاح آنهاست.
- ازدواج مجدد: در صورت ازدواج مجدد مادر، هم حضانت فرزند تا سن 7 سالگی با پدر می باشد.
حضانت فرزند بعد از طلاق بر عهده ی کیست؟
حضانت فرزند حق و تکلیف والدین است و هیچ کدام حق ندارند از تکلیف خود امتناع کنند.
حضانت فرزند بعد از طلاق، مطابق با سن او مشخص می گردد. یعنی حضانت فرزند تا پایان ۷ سالگی با مادر و پس از آن بر عهده پدر می باشد.
البته زمانی که فرزند به سن بلوغ برسد، خودش می تواند تعیین نماید که نزد پدر یا مادر بماند. در این خصوص هم دادگاه بررسی های لازم را انجام می دهد.
شرایط اخذ حضانت فرزند توسط مادر
مادر با اثبات انحرافات اخلاقی و رفتاری پدر و ارائه مدارک لازم به دادگاه برای اثبات این ادعا می تواند حضانت فرزندش را بر عهده بگیرد. پدر به دلیل داشتن فساد اخلاقی و فحشا، ابتلا به بیماری های اعصاب و روان، سوء استفاده از طفل و یا اعتیاد به مواد مخدر و ضرب و جرح کودک نمی تواند حضانت فرزند را بر عهده بگیرد و اگر مادر بتواند یکی از این موارد را در دادگاه اثبات کند، حق حضانت به مادر واگذار می شود.
گرفتن حضانت فرزند توسط مادر کار بس دشوار است و داراری فرآیندی نسبتا طولانی می باشد، زیرا شرایط اخلاقی و رفتاری مادر و سلامت روانی او نیز بررسی می شود و سپس حضانت به او واگذار می گردد. اما اگر برای دادگاه ثابت گردد که جدایی فرزند از مادر سبب به وجود آمدن مشکلات روحی برای فرزند یا عسر و حرج او می گردد، حضانت فرزند به مادر واگذار می شود.
توصیه می کنیم برای اخذ حضانت فرزند حتما به همراه یک وکیل اقدام کنید. سجاد محمدی، بهترین وکیل طلاق در شیراز، می تواند شما را در این مسیر همراهی کند.
شرایط سلب حضانت فرزند از مادر
در صورتی که مادر یکی از شرایط زیر را داشته باشد حضانت فرزند از وی سلب می شود و حضانت به پدر واگذار می شود:
- در صورتی که مادر فساد اخلاقی داشته باشد و این موضوع در دادگاه محرز شود حضانت فرزند از او سلب خواهد شد.
- اگر مادر اعتیاد به مواد مخدر یا الکل داشته باشد واجد شرایط دریافت حضانت فرزند نخواهد بود.
- اگر مادر از کودک سوء استفاده کند و از او برای مشاغل ضد اخلاقی استفاده کند حضانت از او سلب می شود.
- در صورت ابتلای مادر به بیماری‌های روانی، حضانت فرزند از او سلب خواهد شد.
- در صورتی که مادر اقدام به ضرب و جرح خارج از متعارف کودک کند و این عمل مدام تکرار شود حضانت فرزند از او سلب خواهد شد.
شرایط اخذ حضانت فرزند توسط پدر
البته که حتی اگر کودک زیر ۷ سال باشد به این معنی نیست که هیچ گاه نمی توان حضانت آن را از پدر گرفت. بلکه شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط پدر نیز در قانون مدنی ما ذکر شده است که مطابق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی به این شرح می باشد :
- اگر در زمانی که حضانت طفل با مادر است، مادر دچار جنون شود، حضانت طفل با پدر خواهد بود.
- اگر در زمانی که حضانت طفل با مادر است مادر ازدواج مجدد کند، حضانت طفل بر عهده پدر است.
مدارک لازم برای اخذ حضانت
مدارک لازم که باید برای اخذ حضانت فرزند به دادگاه ارائه شود شامل موارد زیر می باشد:
- اصل و کپی مدارک شناسایی
- سند ازدواج یا سند طلاق (برای درخواست حضانت فرزند، نیازی به صدور حکم طلاق نمی باشد و صرفا برای این که پدر و مادر جدا از هم زندگی می‌کنند، ارائه آن نیاز می باشد).
- برای جلب نظر دادگاه باید نظر کارشناس هم برای تشخیص این که طرف مقابل در نگهداری کودک کوتاهی کرده یا سلامت او را به خطر انداخته نیز ثابت گردد. به همین دلیل با تحقیقات محلی، درخواست استعلام از مراجع مطلع، شهادت شاهدان و استعلام از پزشکی قانونی این مهم را پیگیری می کنند.
نفقه فرزند پس از طلاق بر عهده ی کیست؟
بر اساس ماده قانون مدنی، پدر مسئول پرداخت نفقه فرزند می باشد و باید به تعهد خود در قبال پرداخت نفقه عمل نماید. نفقه فرزند شامل، خوراک، پوشاک و مسکن می باشد.
اما در صورتی که پدر توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد، پرداخت نفقه بر عهده جد پدری فرزند یعنی پدربزرگ او قرار می گیرد.
زمانی که پدر از پرداخت نفقه فرزند خود امتناع کند، مادر می تواند از پدر به دلیل عدم پرداخت نفقه شکایت کند و طبق قانون مجازات اسلامی، در صورتی که پدر توانایی پرداخت را داشته باشد ولی از پرداخت آن خودداری کند به حبس ۳ ماه و یک روز تا ۵ ماه محکوم خواهد شد.
پیشنهاد مطالعه:” هر آن چه که باید در مورد نفقه بدانید + چالش های آن “
حضانت فرزند در صورت فوت والدین بر عهده ی کیست؟
طبق قانون مدنی کشور، حضانت فرزند در صورت فوت والدین بر عهده ی جد پدری است، البته مشروط به اینکه جد پدری عاقل و رشید باشد و توانایی مالی و صلاحیت اخلاقی و روانی برای نگهداری و تربیت فرزند را داشته باشد. در صورتی که جد پدری شرایط لازم را نداشته باشد، وصی منصوب شده از طرف پدر می‌تواند حضانت فرزند را عهده دار شود. در نهایت، هم اگر جد پدری و وصی منصوب شده نیز شرایط لازم را نداشته باشند، دادگاه می تواند با توجه به مصلحت عالیه فرزند، یکی از بستگان نزدیک مانند عمو، دایی، خاله یا عمه را به عنوان سرپرست فرزند تعیین نماید.
با توجه به مواردی که گفته شد، اخذ یا سلب حضانت فرزند می تواند فرایند زمان بر و بسیار دشواری باشد. در این فراین شما نیاز به ارائه ی مدارک و استعلامات زیادی از جمله ی استعلام سلامت روان خواهید داشت/. همراهی وکیل خانواده می تواند این پروسه را سریع تر و ساده تر کند و اطمینان از نتیجه ی مطلوب را نیز بیشتر کند.
سجاد محمدی، بهترین وکیل خانواده در شیراز می تواند فرایند اخذ یا سلب حضانت توسط هر کدام از والدین را بر عهده بگیرد و خیال شما را از رسیدن به نتیجه ی مطلوب راحت خواهد کرد.
