خیار تدلیس

خیار تدلیس در معامله چیست؟

بر اساس مصوبات قانون مدنی انواع قراردادها و عقود در دو دسته عقود لازم و عقود جایز قرار می‌گیرند. طبق قوانین برخی از معاملات و قراردادها، طرفین قرارداد می‌توانند تحت شرایط خاصی معامله را لغو یا فسخ کنند. خیار تدلیس یکی از اختیارات حائز اهمیت و شرایط  معمول برای فسخ عقود است. طبق این قانون طرفین قرارداد طرفین قرارداد در صورت مشاهده هرگونه فریب و دروغ از سمت دیگر طرف معامله می‌تواند معامله را فسخ کند. به زبان ساده‌تر طرفین قرارداد نمی‌توانند عقود لازم را به آسانی لغو کنند اما در شرایطی که یکی از طرفین تقلب کند و به فرد دیگر ضرر بزند؛ امکان لغو نمودن معامله به منظور حمایت از حق و حقوق طرف فریب خورده وجود دارد. به همین علت لازم است طرفین قرارداد قبل از انعقاد قرارداد با تمامی قوانین و حقوق خود آشنایی داشته باشند تا در صورت مشاهده هرگونه اقدام فریبکارانه بلافاصله برای لغو معامله اقدام کنند.

با آگاهی به اهمیت و ضرورت آگاهی از اصل خیار تدلیس در معاملات، قصد داریم در این مقاله بگوییم منظور از خیار تدلیس در معامله چیست؟ سپس هر آنچه لازم است در مورد این شرایط را بدانید بررسی نماییم.

سجاد محمدی، بهترین وکیل شیراز

وکیل حقوقی

وکیل ملکی

وکیل تنظیم قرارداد

تماس با ما

خیار تدلیس چیست؟

معنی لغوی واژه «تدلیس»، پوشاندن و مخفی کردن نقص و عیب محصول یا کالا است. پس عبارت «خیار تدلیس» نیز به معنای فریب دادن یکی از طرفین قرداد با استفاده از پنهان کردن نقص و مشکل یا ارائه اطلاعات غلط درباره کالای مورد معامله می‌باشد. بنابراین اگر در معامله‌ایی اقدامی متقلبانه و فریبکارانه انجام شود؛ فرد دیگر حق دارد معامله را فسخ کند. برای مثال اگر فردی محصولی را با مشخصات و ویژگی‌های مورد نظر خود خریداری کند و بابت آن مشخصات و برند هزینه پرداخت کند اما پس از تحویل گرفتن کالا متوجه تناقض در رنگ، برند، قیمت و … شود؛ می‌تواند معامله را کنسل و برای استرداد هزینه پرداختی اقدام نماید. بنابراین اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید؛ می‌توانید از بهترین وکیل حقوقی شیراز کمک بگیرید.

شرایط اجرای خیار تدلیس

یکی از شرایطی که شامل اصل خیار تدلیس می‌شود زمانی است که درباره قرارداد و معامله توضیح و تعریفی ارائه می‌شود که برای کالای مورد معامله یا ثمن صدق نمی‌کند. همچنین اگر اقدامات فریبکارانه‌ایی نسبت به کالای مورد معامله انجام پذیرد و عیوب آن کالا مخفی شود؛ می‌توان از این اصل برای فسخ قرارداد استفاده کرد. برای مثال کالای فیکی را به جای یک کالای تقلبی بفروشند.

موقعیت بعدی زمانی است که اقدامات حیله گرانه پیش از انعقاد قرارداد صورت بگیرد و عامل فریب و دروغ در قرارداد وجود داشته باشد. نکته بسیار مهم درباره اصل ذکر شده این است که طبق ماده 439 قانون مدنی، خیار تدلیس در معامله فقط برای مشتری صادق نیست و بایع نیز در صورت رخ دادن هرگونه تقلب و دروغ می‌تواند نسبت برای فسخ قرارداد اقدام کند.

مجازات تدلیس در معامله

به طور کلی فریب دادن، تقلب، کلاهبرداری، اختلاس و اقداماتی از این دست جزو اعمال مجرمانه محسوب می‌شوند که متاسفانه این روزها به طور چشمگیری در حال افزایش است. تدلیس و کلاهبرداری سبب ایجاد هرج و مرج و بی‌نظمی می‌شود. از این رو جهت ممانعت از روی دادن این اتفاقات، جریمه و مجازاتی برای افراد کلاهبردار و قانون شکن مشخص شده است. طبق قانون اگر فرد یا افرادی از طریق فریب و تقلب مردم را به سمت کمپانی‌ها، موسسات و سازمان‌های جعلی یا اموال دروغین ترغیب کنند، آنها را به امور غیر واقعی و دروغ امیدوار نمایند یا باعث رعب و وحشت دیگران از اتفاقات جعلی شوند؛ کلاهبردار به شمار می‌آیند. در چنین شرایطی فرد مجرم افزون بر رد اصل مال به صاحب اصلی، به یک تا هفت سال حبس و پرداخت جریمه نقدی برابر با مالی که کلاهبرداری کرده است محکوم می‌‌شود.

نکته: طبق تبصره ۱ ماده ۱ قانون مدنی امکان کاهش مجازات پایین‌تر از حداقل و همچنین تعلیق حکم وجود ندارد. بر اساس تبصره ۲ ماده ۱ همین قانون، مجازاتی که برای شروع به اقدام کلاهبرداری در نظر گرفته شده برابر با کمترین مجازات مشخص شده برای کلاهبردار است.

زمان اعمال خیار تدلیس

همانطور که گفتیم هر یک از طرفین قرارداد در صورت قرار گرفتن در شرایط خیار تدلیس می‌توانند معامله را لغو کنند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که تا چه زمانی می‌توانند معامله را فسخ نمایند؟ بر اساس ماده ۴۴۰ قانون مدنی پس از آگاهی از تدلیس، اجرای آن فوری است. به این صورت که شخص مغبون پس از علم به تقلب و آگاهی از عدم تطابق کالا با مشخصات گفته شده، می‌بایست از طریق مکاتبات قانونی و سپری کردن مراحل مخصوصی برای فروشنده اظهارنامه حقوقی ارسال کند.

این در حالیست که فروشنده یا تدلیس کننده کالا را پس نگیرد و قرارداد را لغو نکند؛ فرد مغبون باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و دادگاه حقوقی، فرد تدلیس کننده را وادار به لغو معامله نماید.

اسقاط خیار تدلیس

معنی واژه «اسقاط» هم به معنی برهم زدن و از میان بردن معامله به طور کلی و از اصل و اساس است. از طرفی کلمه «خیار» نیز به حق و حقوقی گفته می‌شود که قانونگذار برای طرفین معامله تعیین می‌کند تا در صورت رخ دادن تقلب یکی از طرفین بتوانند معامله را به صورت یک طرفه فسخ کند. اکثر حقوقدانان درباره این قانون نظرات مختلفی ارائه داده‌اند. چرا که آنها بر این باورند که اسقاط خیار تدلیس باعث هرج و مرج در نظم و قانون و همچنین بی عدالتی می‌شود. این در حالیست که بر اساس ماده ۴۴۸ قانون مدنی می‌توان برخی از خیارات را جزو شروط ضمن عقد قرارداد اما این قانون شامل خیار تدلیس نمی‌شود. البته نظریه دیگری نیز مطرح است که باور دارد انکار عیب و عدم ارائه اطلاعات به طرف قرارداد موجب خیار فسخ می‌شود. در نتیجه احتمال کاهش اعتبار قراردادها و معاملات در بسیاری موارد بیشتر می‌شود.

کلام آخر

خیار تدلیس در معامله به نوعی حق فسخ اشاره دارد که طرفین معامله در صورت مشاهده فریب و تقلب امکان لغو قرارداد را خواهند داشت. دو شرط اصلی برای اعمال خیار تدلیس وجود دارد که در صورت وجود این شرایط می‌توان این قانون را اجرا کرد. اعمال خیار تدلیس فوری است اما باید پس از علم به تقلب و کلاهبرداری از طریق مراجع قانونی اقدام نمود. به یاد داشته باشید که با مراجعه به بهترین وکیل شیراز با خیال راحت می‌توانید به انجام معاملات مورد نظر خود و رفع دعاوی حقوقی مرتبط بپردازید.